Bijlen en onderhoud

Hoe een bijl of kliefbijl met houten steel onderhouden?

Bijlen zijn werktuigen die iedereen wel eens gebruikt om hout te hakken of te splijten. We moeten je daarbij niet vertellen dat een bijl in de handen van een ongeoefende gebruiker altijd gevaarlijk is. Toch zal je de bijl soms echt nodig hebben. Het juiste onderhoud en gebruik kennen is al een flinke stap vooruit.

We onderscheiden twee soorten bijlen:
1.  Bijlen voor gebruik met één hand worden handbijlen genoemd en worden het meest in jeugdbewegingen gebruikt.
2. Bijlen voor gebruik met twee handen worden grote en æ bijlen genoemd. (Bv. een kliefbijl gebruik je om grote stukken hout en zwaarder hout te splijten. Gebruik daarvoor geen handbijl. Door die te gebruiken heb je meer kans dat de kop lost.)

• Controleer de bijlsteel op breuken en scheuren.
• Zet een losse bijlkop eventueel vast met een ëweerhaakï-spie. Gebruik daarvoor nooit nagels. Leg de bijlsteel nooit in het water om die te laten opzwellen om op die manier de bijlkop vast te zetten.
• Wanneer je een bijl hebt met niet-geverfde steel, olie de steel dan met lijnolie, om uitdroging te voorkomen en om het hout soepel te houden (minstens 1x per jaar, niet vlak voor gebruik).
• Breng de bijlkop nooit met vuur in aanraking om afgebroken stelen uit te branden. Daardoor onthardt het staal van je bijlkop, waardoor je bijl zeer vlug bot wordt. Het is beter om het hout dat nog in de bijlkop zit uit te boren en/of eruit te kloppen.
• Zorg ervoor dat de steel recht in het bijlhuis zit.
• Essenhout is de beste keuze voor bijlen met houten steel. Het is veerkrachtig, taai en kan tegen een stootje.
• Slijp de bijl met een zoute vijl, waterslijpsteen of Fiskars bijl- en messenslijper en werk af met schuurpapier. Gebruik nooit een sneldraaiende slijpsteen of schuurschijf (ontharding bijlkop).
• Respecteer de bestaande slijphoek. Slijp beide kanten evenveel om de vorm te behouden.
• Vijl of slijp altijd in de richting van het blad.
• Vet de snede nooit in met olie (geeft roestvorming), maar steeds met vet of vaseline.
• Bescherm de snede van een bijl steeds. Dat kan je doen door een darm aan ÈÈn kant open te snijden en de tube over je snede vast te zetten met een elastiek. Je kan ook een bijlhoes maken.

Hoe Fiskarbijlen onderhouden?

Een Fiskarsbijl is een bijl met hard roestvrij stalen bijlkop. De bijlsteel bestaat uit glasvezel. Steel en kop kunnen niet van elkaar los.
Deze bijlen zijn sterker en duurzamer dan modellen met een houten steel. De steel is bestand tegen alle weertypes, vochtigheid en temperatuurschommelingen.
Controleer de bijlsteel op breuken en scheuren, alsook de verbinding tussen bijlkop en bijlsteel.
Slijp de bijl met een zoute vijl, waterslijpsteen, diamantslijper of Fiskars bijl- en messenslijper en werk daarna af met schuurpapier.
Respecteer de bestaande slijphoek. Slijp beide kanten evenveel om de vorm te behouden.
Vijl of slijp altijd in de richting van het blad.
Vet de snede nooit in met olie (geeft roestvorming), maar gebruik steeds vet of vaseline.

Algemene tips

•     Draag stevige kleding die niet loshangt. Draag schoenen en geen sandalen en liefst een lange broek.
•     Gebruik de juiste bijl voor het werk dat je gaat uitvoeren.
•     Controleer je bijl voor je ze gebruikt. Zorg ervoor dat de bijl scherp is. Een botte bijl is een afketsend gereedschap waardoor ongelukken sneller gebeuren.
•     Groot hout zaag je best, takjes en klein hout kan je het best splijten met een bijl.
•     Zorg voor een nette en stabiele ondergrond of werkruimte.
•     Laat een bijl nooit rondslingeren. Het hoort ofwel met de snede volledig in het kapblok te zitten, ofwel opgeborgen te worden (met snedebescherming) in de materiaalkoffer.
•     Hout in stukken hakken doe je op een houtblok, nooit op een steen.
•     Draag de handbijl met de bijlkop in de hand en met de snede naar voren.
•     Geef een handbijl door met de snede naar boven en de kop naar voren.
•     Bewaar tijdens het hakken een veilige afstand tot de omstaanders.
•     Een bijl moet je enkel ìsturenî, het gewicht van de bijl zorgt voor de kracht. Laat het materiaal zelf werken, dat bespaart je veel energie. Gebruik dus een bijl aangepast aan de grootte van de gebruiker, zodat die niet te snel vermoeid is. Kies je materiaal in functie van de gebruiker en het doel. Voor een 12-jarige kies je bv. een handbijl van 1/2 kg, voor het zwaardere werk kan je samen met begeleiding een zwaardere bijl nemen van 2,5 kg of zwaarder.
•     Een touwbezetting rond de steel helpt de steel te beschermen.
•     Klop nooit met een hamer op de bijlkop. Je vervormt daarmee het bijloog, wat kan leiden tot beschadiging van de bijlsteel. Ook kan er braam ontstaan aan de bijlkop, wat kan leiden tot snijwonden.
•     Als een bijl vastzit in het hout, mag je die er niet uitkloppen met een hamer. Beweeg de bijl van boven naar beneden tot hij lostkomt. Wring nooit zijdelings (van links naar rechts), want dan kan de steel breken.
•     Een æ bijl mag niet groter zijn dan je armlengte.
•     Hak een balk of stam altijd in een V-vorm.
•     Hak takken vanaf de buitenkant van de vork af, niet vanaf de binnenkant. Zorg dat je beide benen aan de veilige kant staan.